زیست‌فناوری به مفهوم کاربرد علوم زیستی و اثر متقابل آن در فناوری‌های ساخت بشر است. به‌طور کلی هر گونه کنش هوشمندانه بشر در آفرینش، بهبود و عرضه فراوردههای گوناگون با استفاده از جانداران، به‌ویژه از طریق تغییرات مولکولی در حیطه این فناوری قرار می‌گیرد.
کاربردهای سنتی زیست‌فناوری شامل اصلاح نباتات و دام، تهیه نان، ماست و پنیر بوده‌است و پس از آن تولید پادزیست‌ها (آنتی بیوتیک‌ها)، انسولین انسانی و اینترفرون علوم آزمایشگاهی. هماکنون با پیدایش فناوری DNA نوترکیب، دستکاری ژن‌ها و انتقال ژن از یک موجود زنده به دیگری یا به عبارت دیگر مهندسی ژنتیک، ظرفیت بهرهگیری از این فناوری بطور فزاینده‌ای افزایش یافته‌است.
در حال حاضر با توجه به افزایش بی‌رویه جمعیت و نیاز به تأمین مواد‌غذایی این جمعیت رو به تزاید، زیست‌فناوری کشاورزی مورد توجه ویژه‌است و محصولات تراریخته گوناگون پرمحصول و مقاوم کشاورزی مانند ذرت، برنج، سویا، گوجه‌فرنگی، گندم تولید و بهکارگیری تکنیک‌های نوین زیست‌فناوری در افزایش تولید شیر و گوشت دام مؤثر واقع شده‌اند. زیست‌فناوری همچنین تولید محصولاتی که قبلا از روش‌های دیگر امکان تولید آن وجود نداشته یا بسیار سخت و دشوار بوده است را ممکن ساخته‌است.
ایران از سال‌ها پیش به این فناوری پیشرفته توجه نشان داده و اکنون این فناوری به‌عنوان یک دانش بین رشته‌ای تا سطح دکترا در دانشگاه‌های ایران تدریس می‌شود. همچنین مراکز و مؤسسات مختلفی در ایران به تولید و تحقیق روی این فناوری می‌پردازند. هفته گذشته برای ارائه دستاوردهای فعالان این حوزه نخستین نمایشگاه زیست فناوری در محل مصلای تهران برگزار شد.
این نمایشگاه با معرفی طرح‌ها، شرکت‌ها و رسانه‌های برتر و انعقاد 6 قرار داد همکاری بین‌المللی با کشورهای خارجی به کار خود پایان داد.به گزارش خبرنگار مهر، نخستین نمایشگاه زیست فناوری ایران بیوتک 2010 از 24تا 26 فروردین ماه در مصلای تهران با حضور 90 شرکت دانش بنیان، 18 مرکز رشد و 9 کشور از حوزه حاشیه اقیانوس هند برگزار شد.
طی برگزاری این نمایشگاه 6 قرارداد همکاری میان شرکت‌های دانش بنیان و کشورهای خارجی حاضر در نمایشگاه منعقد شد که از آن جمله می‌توان به امضای قراردادها میان مؤسسه تحقیقات زیست فناوری کشاورزی با آفریقای شمالی، انستیتو پاستور و مؤسسه تحقیقات زیست فناوری کشاورزی با کنیا، مرکز تحقیقات غذا و بیوتکنولوژی پاکستان با شرکت زیست فن ایرانیان و پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی ژنتیک و زیست فناوری ایران با کلیه کشورهای شرکت‌کننده در نمایشگاه اشاره کرد.علاوه بر این انستیتو پاستور نیز تفاهمنامه‌ای برای تولید واکسن با هند به امضا رساند.
طبق نظر هیأت داوران واکسن بروسلا آبورتوس (ایریبا) از سوی مؤسسه تحقیقات واکسن سرم‌سازی رازی به‌عنوان محصول برتر شناخته شد. همچنین گروه صنایع شفا فارمد به‌عنوان شرکت برتر بالغ، دانشگاه تربیت مدرس به‌عنوان مرکز علمی برتر و مرکز رشد زیست فناوری پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک به‌عنوان مرکز رشد نمونه برگزیده شدند.
در این جشنواره همچنین فناوری تولید کیت‌های RT-PCR برای تشخیص بیماری تب برفکی از شرکت مهندسی زیست فناوران نجم و مؤسسه تحقیقاتی و آموزشی نور (توان) به‌عنوان مؤسسه علمی خصوصی شایسته تقدیر شدند.
در بخش خارجی نیز از کشورهای سریلانکا، هند، کنیا، پاکستان، اندونزی، تایلند و نپال و مرکز منطقه‌ای علوم و انتقال فناوری اتحادیه همکاری کشورهای حاشیه اقیانوس هند تقدیر شد.
در بخش مراکز معرفی شده از سوی وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های دولتی، انستیتو پاستور از سوی وزارت بهداشت، شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، پژوهشکده بیوتکنولوژی از سوی جهاد کشاورزی و پژوهشکده علوم و فناوری‌های نوین سازمان صنایع دفاع از سوی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح به‌عنوان مراکز برگزیده شایسته تقدیر شناخته شدند.هیأت داوران همچنین طرح مهندسی تولید ترپنوئیدها در مخمر را طرح شایسته تقدیر خارج کشور معرفی کردند.
هدفمندکردن پژوهش‌ها در حوزه زیست‌فناوری
دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری با تأکید بر هدفمندکردن پژوهش‌ها در حوزه زیست‌فناوری، گفت: هم افزا کردن دستگاه‌های اجرایی در حوزه زیست فناوری نیز از جمله وظایف ستاد زیست فناوری است.
عباس صاحب قدم لطفی در مراسم اختتامیه نمایشگاه از حضور 13 هزار بازدید‌کننده از نخستین نمایشگاه زیست فناوری خبر داد و افزود: این تعداد، آمار شرکت کنندگانی است که توسط ستاد ثبت شده است.
وی با اشاره به فعالیت‌های زیست فناوری در کشور، اظهار داشت: در حال حاضر فعالیت‌ها در حوزه زیست فناوری در 80 دانشگاه و 150 شرکت دانش بنیان در حال پیگیری است که در عرصه‌های تولید فناوری و تبدیل آن به محصول فعال هستند.
رئیس ستاد زیست فناوری اظهار داشت: هدفمند کردن پژوهش‌ها در حوزه زیست فناوری، همگرا و هم افزا کردن دستگاه‌ها در این حوزه و حمایت مادی و تامین زیر‌ساخت‌های حقوقی و آزمایشگاهی از شرکت‌های دانش بنیان از جمله وظایف این ستاد است و بر این اساس ستاد از 2سال قبل فعالیت‌های خود را تعریف و اجرایی کرده است.
لطفی دستاوردهای عرضه شده در نخستین نمایشگاه زیست فناوری را نمونه‌ای از تلاش محققان در این حوزه دانست و خاطرنشان کرد: دستاوردهای عرضه شده از سوی پارک‌ها، مراکز تحقیقاتی و شرکت‌های دانش بنیان همه حلقه‌های تولید علم تا ثروت را شامل می‌شود که از سوی 90 شرکت، 18مرکز رشد و 30 مؤسسه دولتی و خصوصی در این نمایشگاه عرضه شد.
دبیر نمایشگاه زیست فناوری به کشورهای شرکت‌کننده در این نمایشگاه اشاره و اضافه کرد: در این نمایشگاه از 13 کشور حوزه حاشیه اقیانوس هند دعوت به عمل آمد که از این تعداد 9کشور حضور یافتند و سایر کشورها به‌دلیل مشکلات اخذ ویزا موفق به حضور در این نمایشگاه نشدند.
